Nupera quædam Osca, cum auctar. in marm. Anxan. commentar. xx. [With] Appendice
ISBN 064931834X, 9780649318346 (Casa del Libro)
Comprar en Amazon España
https://archive.org/stream/nuperaqudamosca00guargoog/nuperaqudamosca00guargoog_djvu.txt
Google Books
Texto con muchos errores por el scan:
NEAPOLI,
TYFIS SOCIETATIS FHILOMATHIC.
MAftMOR OSCO-AGNASIVM SACRVM.
Ad M. fere P. V. ab oppido illustri*, quod
Jgnone audit , oppidulum ex tat , cui nomen satis
auspicatum Pietrabbondante , in quo insignia ad-
hue perennant veteris oppidi amplissimi vestigia
cum moenium, theatrique reliquiis, quas inter
sparsim nummi cum literatis T0T5 %siyLr\kiQig et pro-
diere , et prodire in dies festinant. Oppido nomen ,
nisi me coniectura isMitJgnas fuit Oscis, unde
post Jgnone , ab agnis , ut mihi persuasum est,
voce derivata. Ab Agnase , vel Agnate , dicti
Agnasii y ut ab Aquino Aquinates , de qui-
bus infra loco opportuniore ampliandum. Nunc,
quodinstat, agendum sine mora, et diverticulis.
Haec inter memorati oppiduli rudera nuper ef-
fossum marmor oscum de sacrorum genere, quod
(4 )
latum palmo uno, duplo fere in longitudinem
protenditur. Lineolis sex omne continetur Mf«pi6-
rptn&s inter sese dispositis cum appositis finalium
in medio interpunctionibus, yodbusque singulis
per iusta inter se spatia distinctis. Characteres equi-
deni elntes cum nexibus quibusdam, illorum
plane similibus , qui in dppo Osco-abellano et
Pompeiorum adiraniena in primis titulo, sunt con-
spicui. Si quid in his usu, experientiaque edocti
olfacimus, epigramma roniane olet, et adbeatiora
Reipublicae tempora referendum. Quae cum ita
dicimus, non ita accipi volumus, quasi a roma-
nis ha«c osci didioerint , quibus contra persuasum
est, romanos ab oscis, caeterisque populis, utpote
anquioribus , pleraque sua hausisse : sed osci tan-
tuih epigrammatis cum sententiam, tum senten-
tiae tenorem, breviloquentiamque commendare,
fuit animus. Sed praeloquiorum satis. Titulus sic
habet :
TkklClT-l
fl3V8 • kMVvJi
fIVMfll
Singula nunc xatflt cTTOf;(e?oy, more nostro, ex-
pcndamus.
( 5)
1 . NEVE. Breviate pro Neveiz , et si ve-
ils , red Je Nevius » quod tene pi-o prima viri nomi-
ne. Alteram est
2. SVLLI.UZ. Habeo pro Suttias , vet Sot-
huSy quod osci o carebaut. Sollia porro gens,
quae nunc priraum oscaa se* prodit originis, pas-
sim obviat in Gputero. Oscorum nomina , ut sae-
pe adnoCatuni, pleraque in iz exeunt. Adiranz
ergo>, quit Adiranius.y niarmoris QseO'-pompeiani
paullum ab hac regula defleetit (r).
3. TR. M.T. Ad vocera breviatam TR. non
est 4 ut de Tribune cogitemus. Tribunus nUlitum
<|uod me olim fugit, oceurcit in marmore Adi-
raniano in voee Triibum quae sic dividenda :
Triibu. M. quod fortasse insinualum perpunctum
interpositum cruribus liierae V. Ad nem praesen-
tem quod attinet, TR. est sine 'diibio ter et M. T.
Medd. Toutix. Nevius idcirco SoUius tep Med-
dix Jgnasiopum Toutixz processit, ex quov, si
caetera deforent , pervetusti oppidi nobilttas com-
mendatur , quod- in sequentibus Maruocinocum! pri--
mariis fuisseaccensendum, constabit..
4. EKK. Integre in Cippo Gseo-abeltano :
£KKYM,6Cce,vel &eiV. Apage igitur a vocehac Cu-
ma illa quam sibi vidjere visi sunt quidam qiii hu-
(1) Vid. Gonun. XT. pag. vi. el seq.
Digitized by
(.6)
mane inter iiomines versari dedignantes vagari
soli per nubes amant.
5. ZAKARAKLVM. Sacrum sive sacri-
Jicium. Ita prorsus et in cippo Osco-abellano ,
quern si lubet videsis He alibi dicta et iamdiu
tralatitia , hie recoquamus. AR nexu implicantur,
6. FVLA. Phua. Dele adspirationem ; fiet
-pua idest busa=ssbove et mari utique, quod
Deo, non Deae<,litatur. Phuv igitur,&o, oscia fuit jgeneris item communis ut ws cum pri- mae tamen declinationis desinentia quemadmo- dum latinis est inos* Hac de causa nihil additum, quo bwis sexus indicaretur, quod nihil hoc a-* pus erat. Eccui nunc Deo sacrum? ' 7,IANVD. lano nimirum,quodoscis/a»arf cum /2 paragogico. lanus, italorum et Rex , et Deus antiquissimUs V testante Sex. Aurel. Victore, pri mus etiam cum Diis aliis saera fierent ncy- minahaiur , eique hoe interdtim mave , ali- quando et servece fieri consuevit (i). Jgnasiis igitur suum erat lani templum. Nee audiendi sunt , qui hoc in loco to phwa versiculi praecedeiitis cum /7n2/ sequentis coniungunt, utunieo hiatu Phu- vaianud lant, quod ipsis in Bovianum evade- ret. Nam primo Bovianum cum effertur, qua (i) Vid. Fr. Arv. pag. 366. Digitizecfby Google (7) litera non carebant osei. Deinde arbitrarie omnino., nulla nojQ cogente inqudm , sed ne probabili qui- dem ratione, altera vox cum altera ferruminatur. Fac enim , Bwianum hie insmuari. Quaenam epi- grammatk constaret sententia? Nevium nempe Sol- ium, qui Agnasiorum tertio, vel ter salutatur Meddix Touticus, Boviano sacrum fcciase. Atqui Agnasii Boriano distabatit M. P. XYIU. eoque ampUus. Genio praeterea oppidorum divindsprae- bitos honores, nema ignoral; oppidi» ipsis, quted memini, haetenus nescio. 8. AKDAFED. Jcda/ed. Tertw nngularis praefser, indie, desineutia archaica , ut reteram la- linorum deded et oseorum amanaJfedssifcU* Vox lithurgica.) quae latinis fuil dedit. Ad lite ram est : addidU. Vox compo en paitictild ae et dafoyA davodo. Sic yfy3\\tidtM>iitida.
Quo magis mihi plaudo;, quod in xdetis huius-
modi rimandig dialectis faumlim huinaaiie tractgns
Ternaeulis potissknum negleetisque irocibus ek
pressius, etacrius mihi insistendum iam diu consli-
tui. Haec igiiur osci nostri epigrammatis , et qm«
dem XAT m ftfio sententia omnis
Digitized by
(8 )
NEVIVS. SOLLI
VS. TER. M. T
HEIC.SA
CRVM. BQVE
lANO
DEDIT
jignonem ut nunc vocant, in MoKsii provincial
mihi certum fere est, sic dictum ab agnis , ut et
inaudita hactenus Agnas , cuius reliquiae baud pro-
cul ab eo dissitae. Qui igitur Aquiloniam in op-
pido agnonensi quaerunt, frustra sunt cum A
quiloniae aliunde quaerenda derivatio sit procul
dubio , quam ab agnis. Aquiloniam praeterea in
Hirpinorum regione stetisse, Plinius cum Ptolemaeo
disertissime testantur. Plinii verba haecsunt (i)..-
intus in secunda regione Hirpinorum cdonia
Beneventum... Aeculani Jqwlonia AbeUi'
nates. EtPlolemaeus (2)/Ij»ictya5y iroXgiAKovXa).
ycft, A/3ityoy, AexauXayoy. Hirpinorum Ciwta
iesJquiloniayJbellinum Aeculanwn. Aquilor-
niam idcirco eo constitisse, vulgo statuitur, ubi
nunc Carbonaria el Mons viridis* Testimoniis
adeo luculentis nemo refragari ausus. hi Agno-
nem reponunt, Aquiloniam alteram extitisse ab
(i) Lib. III. Cap. XI.
{i) Lib. liL
Digitized by VjOOQ IC
(9)
Jquilonia Hirpinorum cognomine. Verum unde
id prohant? Quod nempe Jgnonem aulumant
nontiine s\xo Aquiloniam prae seferre: quod nihil
aliud est, quam probare idem per idem , seu mera
principii petitio, ut Dialectici aiunt. Alia igitur
proferenda sunt aimenta, si id eyincere est a-
niiQus
AES OSGQ-AGINIENSE PASGVARIVM.
Bapiniy Aprutii citerioris oppiduli, ingentes
inter ruinas, quae CivHatausa vd tansa vul*
go audiunt, tabella aenea literata nuper detecta,
quam pretio erogato sui iuris fecit vir splendidus,
Ignatius deCicco domoRapino. Ruinae, dequi-
bus memoratum, yetus prae seferunt, amplum-
que sepulcretum, in quo oscorum numismatum
cum graeds duobus neapolitanis seges demessa lo-
cupletissima a YCGarolo Ricdo. Aes nostrum in
sepulcro quodam latitabat, quod Popedii cuius-
dam fuisse yidetur. An bio Popediorum Silonum
agnatus, quorum inbello Italico fama numquam
peritura? Jgnaium dico, nam aes arbitror bello
Italico paullo antiquius. Lemma - utrumque, nisi
eertissimum, yeri speciem babet sine dubitatione
similUmam. Cur in Popedii sarcophago haec re-
( 10 )
condita aenea lamina loca dieetur opportuniore
Nunc iUud notandum, quod cuique facUe in Aien
tern veniat ; haud louge a sepukreto oppidum Ma
rucckiorum insigne extkisse*, quod ex aere ipso.
jIgimamySel aliud huius simile;, ab OBciis olim nun-
cupHtum iUudque, &to Herculani nostri eonummi
adhuc opertum latitare. Quanti demum staretiU
ludetenebris ad dias revocare himinis auras? Sed
haec sonuiiantiuni deliramenta mera. Age, quod
nostra interest, in viam e divertieulo redjeanms..
Aens exemplar diligenter exptum, isnoresua,
ad DOS detulit sai eoUaudatus Aml)cosius Garab-
ba, in quod haee notanda*
Alaeva dextrorsum progredkur, ut tabula ht
cana oppidensis de re maceUaria (i). Gharacterunt
eaetatura levis admodum, ac fere umbratilis, qui
tomen roraanis proxime aocedunl. Notanda forma
Tns Gquae huiusmodir. Insertam quoque in-
cuirria lkeran» Oquae oscis deerat, in banc spe-
ciem ; et A denique/\. Vocum multarum vix
unae suparsunt lineolae verticales, nee intrae
CHomes, ex quibus nil certum statui potest de
tSlixn Tocis ipsius uitegratk)ne, etsi de sentential
ac poJtestate valde probabUiter eonstet. Tadellae
uneus supepne adbaeret, quo suspendi earn opor-
(i)Vid. R.G. in Com. 5i««/» .excurs. crfeTican. i84i*
Digitized by
tuit. Quod illius aetatem spectat , mature per-
pensis omnibus , morata, palmarium vidtur, ipsam ad ea Samni-
tium tempcra fore reiictendam in quibus osco-
rum dialectus inromanam sensim sine sensu im-
meahat, ac veluti fundebaUir. Vocum fundus grae-
cam, latinamye prae se fert originationem. Non-
iiullaeuXex£$ autgraecae, autromanae. Quae om*
nia si cum iis s;ine invidia conferantur , quae alias
hanc in rem sunt a nobis accurate congesta; si in
veterum deniue monumentis id perspicere sit pro-
'positum, quod reverai continent , non quod ex
praeiudicata iam opinione contendimus : qui oscum
posthac sermonem a romano idiomate sola dia-
lecto distare, obdurate ambigat, quid porro huic
certum in his, ratumque essequeat, minime.yi-
demus. Nee enim in talibus singularia sunt seelann
da, quaeque, ut dicitur, extra solis, terraeque
vias sunt positain penitkiria uditionis ambition
nem ; sed quae Tera 9 aut yeri saltern quam siiiUr'
)ia yidentur. Aes omne Rapinaiae duodacim ocm
tinetur lineis quas heic exhibemus ex duplici edus-
dem ad nos perkto eixemplari , cuius autograpbum
minime fore desperamiis, ut aliquando jooflcamus
de facife, si perditret Societas no9tra a domino postu-
lare. Ecce nunc illud ir«xerlp<S5, ut potuimus, de-
formatum characterum formis communibus a
Digitized by
( '*. )
quibiis hi aostri parum abeunt. Fbrma £ nun
quam in aere nostra comparel, <{uae tameii saepis--
sime insiauatur duplici I, more archaioo*
AISOS PACRIS TOTAI
MAROVCAI LM-S
AGNASII II...R.NT.
AYIATAS TOYTAJ
MAROVCAI oyns
PATRIIS OCRIIS TABJMi
CRISI OYUS AGINH
AI CILYCAGINH ASYM
BARY lOUINIS miRDST
RDGIU PIOINH lOYU < PAR niTYABIAM ATHNA !>
SYHNAL;.TAL..,POPnD.
Curvarum nuUus usus: inchaiacterum formf
adeoque pro C liaeolas binas in angulum coeuntes
sinuitrorsttin videassie C; vel dmtrorsum sic >,
si de laterae P aomplemento agaturi Quae etsi*
minutiora piiaetereunda tamen non eiraat in eo
rum gratiara, quorum, haec aliquando interesse
queant.
Antequanr. in singula- ad instetuth nostri ratio-
nem inquiramus, monendus est lector, agi in
aere de pascuaria controversia Agnasios inter ex
una parte, ex altera Jginienses , quibus adiuncti*
Vcaginiensescpxi toctsisse ficaginienses quasi
( «3)
Jginiensium vicanL Ytrumque sane oppidum
faactenus ignotum, sed amplissimum sine dubio,
utpote quibus Maruocinorum regionis omnis fines
contincbantur. Jgnas , si recte collineant , quae
supra coniecimus, eo stetit, quo nunc Pietrab
bondante Y . P. M. ab oppido agnonensi. Agi-
nium yero prope Rapinum , ubi nunc Cmta-
tausa vel Cmtaiansa XXX. P.M. plus minus
ab Jgnate. Jginium ita dictuin videri queat
inco r&y aiyGsy ut jiginienses idem sonent , ac
Caprasii. Bine iiyeios caprarius. Nam et \Bo-
ianum a bobus et JquUxmiam ab aquilis et
Abellinum ab abellis suam mutuari denomina-
tionem , evidens fere est. Quod me nunc monet ,
ut Jeculanum , missis originationibus aliis qui-
bus aliquando paullo otiosius indulsi, abeuo re-
petam. Sed nolo in his nimius esse, quae parce
delibata, salivam ciere, intemperanter tractata ,
stomachum feoere queant. Utrisque a tergo mon-
tes continui, de quibus pro iure pabulandi orta
controversia , cui Agnasii videntur praebuisse oc-
casionem. Causa Romae acta, ut aequum erat,
Senatusque decreto, Aginiensibus, et Vcaginiensi-
bus adiudicata Popedii cura. Inde ex autogra*
pho decretum Senatus descriptum, aerique com-
mendatum, Aginii propalam fixum. Ex hoc priore
exemplari alteram exceptum censeo quo de a-
gilur , aerique item insculptum , Popedio de-
Digitized by
( i4 )
fimcto in eiusdem honorem cum eo veluti con-
sepultum. Nee enim aliam video probaUlem ra-
tionem, qua intdligi queat, eccur in Popedii con-
ditorio hoc reconditum aes fuerit. Nunc singula
perurramus.
Jisos pacris. IIpoToy ro aos in EkXotSos. Nam
prima vox mere graeca , estque imquus iriiustus.
Ergo aisos pacns=niusta pabidatio. Siqui-
dem pacris quasi paclis , quod liatinis pascuumf
cum ir«a) graecis sit pasco.
Toiai Maroucai lits» Primas vocfes duas ha-
beo pro tertio casu cum archaica terminatione ad
priorem , ut sit : tod Maruciae , idest universal
Maruccinorum regioni. Lits quaelatinis per me-
tathesin primo stlis , deinde per apocopen lis. Sen-
sus est; iniusta pascua Maruccinis omnibus li*
tium , turbarumque occasio,quae ut praecidantur ;
jgnasuMi.r.nt... Posterior haec vox verbi sine
cunctationci vim habet in imperandi potestatem.
Sed de hac voce paullo infra accuratius.
Jviatas iotai Maroucai oviis. Jmaias facile
adverbium cum desinentia in as , ut alias , fo-
ras. Deduxerim ab ana ut avitus ab aw ,
reddiderimque aito iure sea more. Oviis est
oves , nee .pro voce hac Semitica soUicitanda sunt
vocabularia.
Patriis ocHis tarim crisi. Prima vox la-
( i5 )
tina omnis, graeca altera, quae onfitvssiugum y
summUas. Tarim pro monte aocepimus fortasse
a desueto r»& protendo un4e rcKfOsspu:ehr.
Devocecrisi pwrile est quaerere. Periocham om-
nem sic exposuimus: pairiis iitgis montis aiirei
caetera nihil soUiciti. Gum ecoe Garabha noster
haec nobis ex, Vghtlio attulit: Tarinum nomi-
nitatum moiiteni hunc in insula Piscariae anpo
€tiam 1 166, cQn3tare ex Bulla Alexandri III. Jom.
Pont., qui mentis ditionem confirmat Abfaati Ca-
saureae , sic clictae a monte hoc, in quo revera
auri innotuere fixiinae ad3uevorum usqie tempora.
Idfflique demum.oonfirmari ex Bulla S. Petri Gae-
lestini ad an* 1191 qua idibus lunii asserit ite-
ram mona3terii Abbati montem de Torino cum
rupibus , t silvis eorum* £t de AgnasHs hacte-
BusSenatus romani decreto cnsultum. Quodse-
i\aitm% Jginienses cum Ficoaginiensibus atti-
net. Itaque
Qvias Aginiaeiac Fcaginiaei asiunVost vocem
Mginiaei , sic: Gil. An pro graeoorum %9.i ac
atque?
Amm. Forte quasi adsumd unde, nostrum
assieme quod romani insimuly 0x quo ver-
naculum insieme.
Baru , vel Bapu (in au&rasuli quippe oasum)
ut in posteriore exemplari , cuitta vocis utrum ve-
( i6)
stigiuin aliquod adhuc apud indigenas supersit \,
prorsus ignoro. Yidetur montis nomen , qui Barus
blim, vel Sapus.
loliinis nil vetat,quinpro lulianis hah&mxxks.
RiigUa. He basilica cogitarim, in qua de
causa hac pascuaria cognitum actumque sit , quae
oscis basilica fuerit, et Regea dicta. Sed quaenam
haec fuerit , ex biga vocum insequentium , de qui-
bus non liquet i extundere nescierim. Nam etsi /o-
via facile concilietur cum regea quid interim fa-
cies icaLgeifxitfA&rti Pioinn vd si mavis , Pioine?
WSLrinU Vox haec postrema vim, termination
nemque verln praebet sine controversia , et qui-
dem in habendi continendive significationem ,
sed a quo themate ducendi , hariolari non ausim.
Quamquam ecquid ultra dissimulem verecun-
diaeque speciem praetendam , qui semel pudbrem
exui? Priores duas lineas U habeo pro E mera,
et pro duabus rcliquis substituam ge quae cum
RINT finali coacervatae in scenam proferent E-
GERINT. Idemque factum statuo pro voce mu-
tila v. 3.de qua paullo supra memini.
Par eituamam Atenasam. Reddo : ad aedem
ipsam iuxta Minervam. Quandoquidem vocem
eituamam bifariam dividendam reor sic : eituam=*
aedem ef amssseam ipsam Eccuienim latet
cascum im pro eum ?
Digitized by
( »7 )
Stuna..* tan Poped. Priwes duae ypoes
(mmmo corruptae, profligataeque, quas [recuden*
das puto in Senateis tanginud Senatus nempe
decreto, Popedii curis impetrato. Haec igitur
intra fere totius aeris seotenlia latino habitu, in-
cessuque procedens:
Ifiiqua pascua totms
.Maruciae Quaestio (i).
jignasii agunto ,
vito more totius
Marouciaey oves
Patriis in iugis montis
CrjrsL Oves Jginiaei et F'cagi
niaei simul
In Bari Itdianis (3) agunto.
In Basilica lovia
Iiixta jiedem ad Minervam ,
Senatus decreto. Popedius.
Haec de aere osco-rapinensi satis, quae si cui
refdlere placeat, per dos licet, et porro licebit.
Yrbanum dumtaxat , non intemperantem , fasti-
diosumque aptamus reprehensorein. Quod si li-
terarum fructus iurgia,siinultatesque sint, valeiant
literati illi omnes, quibus multae literae superfaa
(1) litis argumentum.
(a) Subaudi : iugis , eolUbus.
( »8 )
ingenerant £sistidia cum illcMum tddio, quos sibi
iulversarios jaesumunt. De Popedii nomine ad
aeris finem inscu]ptd ne pigeat adnotare: nuUnm
fortasse huic locum fuisse in altero exemplari , quod
romano exceptum ab autographo , palam in muni--
cipio prostabat unco suspensum ita, ut 1 ab
omnibus posset. Multoque minui in autographo
ipso locus eidem Popedio esse potuit. Sed addi-
tum illud oportuit exmplari alteri a monument!
curatoribus, quo Popedii in patriam beneficii tarn
insignis, tantaeque utilitatis commendaretur me-
nioria. Adeo interest, veterum rm miiiriw sin-
gula, quoad fieri potest, in numerato habere, quibus
ignoratis, quaedam ftBtfCfSooL yiani rii iffY{T» vi-*
deri queant!
IN MARMOR ANXANENSE PRO COMM. XIU*
De marmore hoc nobilissimo, suique generiai
sine haeaitaUcme vetustissimo, rejpelitis iam curis
per nos actum , praecipue in Comm. Xin« in
quo multi fuimus pro tinda illius ffudeyrcot , quam
in dubium revocare nonnulli conati sunt. Quae
omnia, ne actum agamus, heic missa facimus,
unum contenti marmoriso ovnypaay accuratius
exceptum ab Ambrosio Carabba lectorum oculis
Digitized by
( '9 )
suhiicere* Qua semel inspecto , sive characterum
formaeantiquissimaeperpendantur sire vpcesaliis
aliae sin discrimine dglomeratae , quarum non-
nullas frustra in lexicis requiras; sive veterum
oppidorum, pagorumque nomina cum. frentaxio-
rum fluminibus SofinSos elata ; sive marmoris bob
intri deminutae fortuito laciniae, qua dextror-
sum, qua sinistrorsum ; sive demum res ipsa ti-
tulo subiecta plane singularis quae est de sacre
quodani Aboriginum, graecorumque foedere per
sexaginta fere M. P. inter sese continuatorum : qui
adbuc perduret, confictum illud contendere ab
bomine quodam, cuius nomini parcitur , et a quo
minus boc impetrabile fuisset, quam aqu%m*ut
aiunt , e pumice postulare ; buic nihil certum postr
bac , ratumque futunim , arbitramur. Nee porro
res est de uno, alterove nummo quod facile ve
lerator quivis conflare, et imperitis per fuqum
obtrudere,queat ; sed de titulo lineis ad minus qua-
tuordecim «oick£s decurrente, cuius partes sin.
gulae lectorem vel nasutissimum morentur; sen
tentiaque porro omnis rite intellecta, cum sibi cont
sentaneatum gravissima, temporibusque suis plane
adcomodata perspicitur. Nam ad eius aetatem quod
attinet, qui earn olim ad belli socialis tempom
reieceramus, mutato nunc consilio, ad graeco-
rum vetustiores in oras Hadriatici sinus* inouro-
(20)
nes referimus. De Pelasgis certe refert Halicarnas-
sensis postquam Hadriaticum sinum pervasere
in interiora sese pauUatim insinuasse Cotiliamqiie
Tioram , Batiam\ Lictamque urbes aedificasse. Sed
lapidis anxaniensis historiolam praestet per sum-
ma capita recensere.
Seculi huius initio detectus ille fuit immanes
inter ruderum aggestus , qui se Anxani oppi-
di pervetusti , nunc Lanciano y conspicuos se dant.
Longus palm, duos, latus palmos item duos ultra
uncias duas, quo nescio casu, bifariam difiractus.
Quod novitate sua cunctorum animos perculerat,
publico gaudio exceptum , membranisque charta-
ceis primo expressum aere deinde insculpendum
curavit Nicblaus de Cecco. Hoc minime content!
cives anxanenses i)royfallov ipsum Neapolim tra-
duxere, indicium de eo praestolaturi Societatis no-
strae Borbonicaei) auspice losepho Zurlo, qui ea
tempestale ab interioribus regni negotiis erat, De
. re quod nihil certi pronuntiatum, marmor idcirco
ai| patrios lares revocatum , nunc penes Micba-
lem de Georgio caute adservatur. Eius exemplar
primus ad nos transmisit yir quondam amicissi-
mus, lanuarius Ravizza, quod et ipsi aere inci-
den[dum curavimus, etin paucis paulloaccuratius,
quam quod primitus delatum ad nos fuerat; idque
Ambrosii Carabbae opera, qui illud rogatu nostro
vCdiHgentius excussit, et religiose exscripsit.
(2X )
Dorismum olet quaqua vorsura , interdum cuoh-
%&s decurrit. Spiritus densior nota arcbaica d-
gnatur , et A pro H passim obviat. Vsurpatur ali-
quando O pro 0, et Y pra.H. Sed in primis
notanda forma T , quae perperam ante habita
pro X, nunc nemini dubium*) quih stet pro Z
mero. In tiromim gratiam dorisoiis, atque aeo-
licismis detersum ipsis beic exhibemus, quod con-
ferant licet cum aere ad finem apposito ad tv
mnoyfou fidem- Restitutiones nostras ex lineo-
Us inleriectis, ubi id fieri potuit, internofloes.
To BovXig ToO AvMvou , EUXXoyou) ,
Avaayrou, v/\s Biixea, PoauXo) ,
Kate OToyea? : T6 oyvioy *laimfty AvJfley, rej>uX<3Dy, *e(y(i(Dy sX.
Ty, jwtc «)yTtiT«Xeeyea)y(Kfltc ir«y
T)(»y SeyiaXajy, ncti Tiicfljy, k*c Eiiorftyooi
Suy«d6iH«<«. *0t)*flcyTg5 9iXofr*Tfj>iJgs
Digitized by
( 22 ) •
. Vncis conclusa nostra sunt , quae qi:Binti quis-
que volet, faciat,
3)0 wtem reddimus :
lupiter Eleutherius
Sacro foedere iniio
Nobilium Frentanor Commil
Quod Senatui Jnxtmi , Pallani *
nsanti Byciae Romulea
St Ortoniae : qiBistonio quidquid adiacit
- Merni et Ferenti et jem.*
Jndigenae omnes; quod ommitcts C6cs
Et Sarantorum f)rentanorum (B,a-
tae), et Audi , Girylis , Phisii (Pheltri) ,
JPt omnium Itaiicensium 7Vi?K)re(m,(et omniam]
Senlorum , t (Tilii, et Eusani accessere, ) :
, Patriae amntores uniifersi
Jram posuer.
Haecnunc tamsciteQperoseque cojificta a
pero qupdam hoinine? Eccui yera bono tantun\
operis susceptun onus quod nee Mazochii hu-.
meri, necalterius fortassecuiusvifii, ferre yaleant?
Ecquid 4e |i)annQr inminutionibjaa, imde la-
cunae nop pance, de quaruni eipletione vix
harioJandi locus suppetit? GEaeninvruni nontem-
poris injuria, casuque noiere fojrtuito, sed de in-
dustria ab homine ipso in lapidem inductae, ante-
quam ruderibus ingestum telluri alte infoderetur?..
Diitized by Google
d
( *3 )
Ag nunc, quod instate agarmis, lectore hoc unum
pramionito : Akixanum ab antiquissiiziis usque tiem-
poribus Ampkietyonum Thmopylis aequatum
ijibi gradbram €0]|)axit eivitates d rebua graviis--
mds deUberatupae.
MAAMOIUS PARTES SINGVAE EXPENYNTITR.
1. 'evs EXeudcpios. toy is hums omnia pie-
Ba nununi praecipuc, utuli({U€ sam, quos con-
fer in Corpore mscriptionum, aliisque generis eius-
dem consarcinationibu
2. *hfcis 0(MV0i%s. Gignendi casus absolutus.
AXdo/evYir. Part. aor. 2. pas..Ab inusitato aXo/3 unde
TidOfAi =5 capio suscipio.
3. 'EvpSy 4>j>6yT(xy ivfdoy pro euf lojy , quod possis etiam interpretrari
iate paterHium ; nam' £6ederaXi ad M. fere P.LX...
in longum protendebantur.
4.- Ta BovXyj. Particukm rd habeo procau-
li qtd , quae latinis in titulis. eiusmodi: usi-
tatissima. BouXv) autem pra tertio casur stat qui
referendus ad verbum ouy redeextTC: y irel aliud butiusr.
modi, quod in fine lacuna importune nobis m<
\idit.
5. ''Aya»V(» , Il%Kk»y(3o. Gignendi casus ambo,
Digitized by
(=»4)
ul et caeteri, qui sequuntur, A/ov de more,
quibus (V est pro oO. Nolo in Anxani r irufM
inquirendo ineptire, multoque niixius pro anxa-
norum nuxnmis spondere. Templum in eo exti*-
tisse, traditur in coUe praealto, ApolUnique sa
crum cum iure asyli. Jnxani itftTjovepicKoy n/t-*
xanensis , vd anxaniensis , Anxae vero ,
quae nunc Gallipoliin Sallentinis, Jnxanus: un-
de apud Plinium , discriminis ergo , Anxani Sat-'
lentini , ab Jnxa utique nuncupati.
Anxanum continuo exqipit Pallanum cuius
meminit tabula Peutingeriana. In monte cogno-
mine arx olim munitissimaassurgebat, cuius adhuc
moenium reticulatorum supersunt vestigia cum
ingentibus ruderibus. Distat Anxano M, P. XUL
De Pallani ruinis baec enatarunt titulprum fru,<-
stula, Carabbae curis collectai et descHpt;
I.
10. M. F
..., APRO
r. an.. NOS. XHX
Mens. m. D. Vffl
Parente. S. JFtlio
Desidera. TISSIMO
B. M. F.
Digitized by
( 25 )
VERECVNDVS
ORF.M.X.S
Forte sic sauaBcLus: VerecunduS'-rf.MMC.
serums.
CTITATIO
An C. Ti. Tatio yiro duplici praenomine
insigni? Quod siTelimus, tituli vetustati admo-
dum detrahendum. Sed nil yetat,.YOcem pro into-
gro nomine accipere.
6. AvSdivr, rfli$Bux(0($, Po/xuXomc., xat O-
TGyioff. AnsanUnos populos meminit Plinius, eo»< cjue Marsis accenset. Deoppido ipsb Anelanti ni hil hactenus scire, datum. Illud notandum: ab Jnsanto ansantinos nuncupatos. IRvKias , quae et Buca , et Buba , unde dves Bucani faodie Penna. Distat ab Histonio M. P. DI. Eius rudera, Romanellio testante, adhucconspi- cua in maris sinu, Boxea fkaAe sic dicta a dorico IBonos y et IRovMS qui bubutu , et bubulcus. VoiJoikoMs. Romujea duplex, Hirpinorum una, quae nunc Bisaccia » indigna olim a Romanis passa , u!t romana docet historia : Frentanorum altera, de qua hie sermo, abAnxano M.P.IX. quae etianmura Moma audit, euiuscue extant adhuodum vestia nunime aspernanda. Qeic nu- per detectum sepuleram affidbie extraetun» cum anagl;|rph(x, ubi supeme, Barcarum in media earn Genio akrto yir deeuBl]3ens hijaeiBunHs gladia- torium cum equestre, turn pede8te. Inlerne Prae fieae cum hominum. turba.. Ad laevam eadavec- feretro impositiun. Iiii medio titulu&, cui sequitur :: U NIPIYS. NIHAI. h. ELEGJiSHS. ET HOSIDIA. CN. h, CHBJESTE. SIN FECER Geos Nipia mine primum inauditar. Romu- leensiom utic|ue pnuBstaiitissum, cuiu» et haec aft ta» ciiBtui; liberta: SEC DA PR lAE YW EX liAE FUJAE QVA RHO C. I P Digitized by.VjOOQlC ( 7 ) Qaartio , qui pater Nipiae lUertae > et ipae
Ubertus vi4etar Nipiomm L* autem Nipius Ele
goiis tituU prions picfisicne aibiiK proditur
fx hoc titulo gltero fundi eiudxi: .
3.
ELEGANS ARCHTTECrVS
VjfTcmQiM. Hodie Qrtona a mar ut ab aliia
8ui cognominibus seoematur*
7. To otfnoybrftiieaD. Ita prorsus Est autem
{<m|0|i pro ooieoy , quod est emgulum , fascia
£jrgo rd |d)ifeoy'IstdKyM», iocolae drcum Hiatoniuni
ostentes. Histonium nunc ff lo , an ita dietum ,
ab \pxa» quod iUuc prima aedesfixerant, qijd
eo graeci dim appulerunt?
Qc nou audeo. Tantom bic moneo: si de lapide Sn
ctitio res erat, eequid aibi in voce bae decurtanda
Toluisset yeterator , qu} in itinere tim longo a Tia
numquam deflexit? ACM-oppidi nomen prae se fert
mutibitum, quod quale fuerit, viderint alii.
Arepyo). jiternus , nunc Pescam » flumini
una, oppidique nomen.
. opayro). Nunc Pherentum a Phoranto fren-
tanorum amne. An inde dicta FrenianasHlla 1
( 28 )
bqdi e Francwilla , M. P. XIV. ab Anxano? Gum
frentanorum PherefUo minime coHfundenda,nee
humilis Perenta ( sic earn nominat Hor atius ) prc
Yenusiain, nee liexmcxman FerenUfium.
'O 'cf.nowiAOi. De hac voce frustra lexicogra--
phos soUicites. Goalita autem est en rSf <9ro(vroi>
etvofioS. No/:AOt heic estplaga terrae tractus;
Aptiisquc oEm vofxot fuere provinciae , regio-
nes. HayrovofAOi igitur regionis incolae uniyersi.
9. To Kocvoy ras Kk\rp»s. Sic facile integran-
da Tox haec postrema. Reddo: Clibana i vel Clu
iv'Aim uniyersitas. Et fortasse dupkx distingueii-
da Cluna Samnitium una, de qua accepeiim
Frontini locum, (i): Ciibes, Jger eius lege lu
lia estassignatus. Finiiur sicut ager Bobia-
nus. Frentana altera addextram Viae Traianae,
M. P. m. ab Anxano, cuius in marmore nostra
iniecta mentio, et in quam consecutis temppri-
bus deductam cdoniam povimus ex figlina se-*
quenti , quam debea viro quondam amicissima
lauuario Ravizzae.*'
(1) Script Agv. pag. laS.
(=9)
I.
MAX. FIG
COL. CLV
MaxinU vel maximajiglina coloniae Cla
viae. Hoceodem in loco anno 1744* lapis inven-
tus , quern placet heic referre:
2.
D. M
FLAVIA.COMICE.FEaT
C.GAESIO.METRODORO
CONIVGLBENE.MERENTI
CAESIA.METRODORA.FILIA.ET
L.GAESIVS.METRODORVS.L.GAESIVS
PROBVS.FILL.FECERVNT.PATRLDVLCISSIMO
ET.SIBLET.SVIS.LIBERTIS.LIBERTABVSQVE
POSTERISQVE.EGRVM.H.M.DJVI.A
10. Kftc T(£y Iapayrivy itengiw. Rect «fa-
rantes PherUrii, sea Pentri ;non enim Pentri
omnes frentanu Sarantes porro ita denominati
a Saro flumin, quod nunc Sangro.
11. ILcu AuSdv, Tifxikov i9iW. Ex aere
anxanensi mox producendo constat certissime ,
Judunty Fisiumque y ab anno ad minus aerae
nostrae i€5 , Anxani cOAciliabulis fuise accen-
Digitized by
(3o)
aitos. Ytrum talis et ante haec tempora extiterit
illorum conditio, ecquis oerto praestiterit? Aes
tale est:
ANXANVM L D
EMP.FRENT CONGIUAB'
L.ARIO FKIOEVSAN
ET.M.GAVIO FELTRO ROTAE
COS TILIOETAV
DO
D D
Hi Qjnsules an. V. C. 6i8. qui aerae vulgaris
1 65, non Seryilius Pudens, et L. Cornelius Sd-
pio Orfitus , uti contra Baronium recte Pagius sta-
tuit. Hac itaque tempestate conciliabulis sex , puta
JFisio , Eusano , Feltro Rotae » Tilio , et Ju-
do\ Decurionum anxanenaium decreto, locus em«
porii frentanorum datus; mirandumque, de hoc
senario conciliabulorum carcere Romanellium qua-
drigam solvisse Praefiactorum annonae, quorum
nomina forent Fisius y Eusanus , Feltrus , Ro
toe filius, et Judus. At in aere est Tilio non
filio ) quod Romanellio in mentem renit. Etquan*
do de conciliabulis incidit sermo , de his non abs
re fuerit haec adnotare, quae yiris doctis nota
tirones &cile fiigece queant. Conciliabulis praei-
bant Fora in quibus, nundinarum causa, coi-
( 3i )
IbBnt agrestes. Pone sequebantin: ConeilMbidtt
quifaus, ttti et Foris , sui 'ant magistrfttos, qui ins
dioerent. Goalescebant aulem conciliabula e p»-
gis pluribus, at Pagi ipsi e pluribus Fids.
Omnibas Oppida antdbant, quae xxbenibtu mu*
nita esse oportebat (i). Nostra inierea quod in*
terest , cum in marmore anxanensi de jfudo
Girjrli Fisioque ioculenta sit mentio eocur tria
reliqua conciliabula tacita fuissent? Hac permoti
ratione horum nominibud quo opportunius vi-
sum , marmoris eiusdem hiatus aequayimus, quo
demum illius facies integra £sre poatbac lectori
olxiciatur. In singula wxoc inquiramus nostri me
mores instituti.
AvS(vy. Post Gaudo. Portus nominis eiusdem,
ubi castrum, vulgo S* Fito.
rif\}k(xiy. £t locus isprisci nominis tenax, qui
Girolo audit ab anuie coomine. Supersunt adhuc
eius vestigia M. P. V. abAnxano, ubi nunc La
serra. Nee temere FcjjuXoj bic frentanorum con-
fundendus cum Brettiorum Cetili qui passim
in Itinerariis Cerilla et Carilla.
%WD». Nee mint conciliabulam boc veterk
sui nominis tenax, nam bodie Frisio y et Fri*
sia , rbotacismo tantum interposito. Distat ab An-
(i) Yid. Tab. Heracl. pag. 398-
(32)
xano M. P. II. Hojrum pleraque humaniter no-
bis per epktolas tradita abs AntoAio Maranca ,
quo Csicile in eo agnoscas genus maternum -ab An-
tistite doctissimo Antinorio deducCum.
I a. *sir/w, Tl»yrvraXioy TpeycdJv, iwTc-
Xeay. De Feltro y et Tilio oocupata omnia num.
praeoedente. IIotyTTiraXeav nomine eos omnes sum-
matim insinuatos arbitror, cum indigenas tuin
advenas, qui ad Trinium amnem notissimum in-
eolebant, bodie Trigno. TraXeov , quasi Pitalion
nam et Italia dicta FUtalia.
1 3. n»nfy SggyotXav, xac P<vr<39y. Senelus amnis, nunc vulgo Senello. Oritur ab. radicibus montis qui nunc Montefarano , inter montes , ut Yocankt Luparios. De Rota dictum supra. i4» Ucnyres iXoxxfihs. Oedipo non egent in- terprete. i5. Awiapay pro ayr\pay. AoftmSk. Thema iwif&. Aor. I . Bu/xa pro j3v)/cxft (arom) frustra eris , si a le&icis expostules. Ddenda itaque prorsus , quae de voce hac ali- U(i)parum felici alite coniecimus cum ixocTOfi- py\S sacro, boviumque numero , queis omnibus nullus in marmore locus datur. Eodemque obelo i)G>miii.XlU.pag. 49*
TisT"
( 33 )
tnmsadige, quae de voce fliyroyojueocro '(i) yano
labore congesainius , quae bifariam dividenda , ut
loco 8uo dictum est , hoc modo : TCayrovoiAOi to.
Dele item, quae deJetio municipio ar(Mr& sunt
commemorata (2). lure eodem utitor in vocem 6fi0-
yotfl( (3), quam d/xoyoeas li, restitaique oportere,
grammaticorum scito , monemur. Caeteris , brevi-
tatis studio , parcimus , quae ipse per se lector
amicus aequi, bonique faciet, postremas hasce f jK)y-
rcSa; cum anterioribi omnibus conferens.
s- "I-
' TITYLI QYIDAAI AtU EXTRA OKDINEM*
Delatum item ad nos funebre hoc iyriyfa09
exceptum de lapide infra oppidulum M. P. IX.
abAnxano Skd Sagri ripam, cui suppetias afferre
qualescunque, curae fuit. Oppiduli nomen Pa-
zoferraio.
(i)lbid. p»g.44.
(3) Ibid.-pag. 43. o. 3.
(3) Ibid. pag. 38. o. i.
(34)
F. C
ANNORVM. 35. AVio
ANNORVM. XL rt Purenli
BV. s. SVVIS. DVLCISSLmi
HOC. PVERO. NIHIL. FVIT.coriw. Morsimpi
A. ERIPVIT. A. PARENTIBVS
MARIA. G.F. SIT A
A. XXIU. (;. in coniugio
Qudrsum evaserit linea baec postreipa A f4r
minae elanssimae anni iam a primo versiculo
fuerant numerati , prorsus non video. An in ver-
sa ultimo anni ab init& coniugio designantur ? Hoc
in casu annorum numerus secundae linea ad minus
XXXV* fuerit, necesse erit. Profecto epigrammatis
totius tenor singularis est. Hoc certum videtur,
SBonumentum ad gentem Mariam esse referen-
dum. Singularias F. G. habeo iprofemina ola
fissima quod plane quadrat Mariae C. filiae*
De praenomine filii siietur , quod facile intelli-*
gitur idem fuisse cum paterno. Formula ixit in
coniugio jninime insolens. Yid.Gruter. (i)Quod
ideo moneo , ne quod infrequens, continuo pro
talso, dubiove habeatur. Idem aio de tituli ca-
pile, quod incipit ab initialibus F. G., quod si-
xnilis generis exemplis minime caret. Exscripsit
(i) Pag. 782. n. 6.
(35.)
Garabba iioster aaepe laudatus, et cui ia hispid-
rimuin oos debere fatemur.
Hae curae nostrae novissimae in marmor ai>-
xanense nobilissimum una ac vetufitissimum , a4
qnarum amussim eicacta , castigataque omnia yo-
iumus, quae hoc usque in rem eanidem pro |r
nata clucubravimiis (i). Ex quo quivis facile
intelligat, quam alte olim Italicorum omniuny
animis insederit avitae liberCalis sludium, alienae-
que dominationis detestatio. Inde profecta mn
dubitatione patrum nostrorum in romanos odj
acerbissima, mutuaeque omnium Of celebrata
clades. Hinc Gaudinarum fama furculaiunit
dira linteatae iegionis exeropla, bellique de-
mum omnium funestissimi ineendiuiGd , quod Hjirr
pini in primis cum Nolanis, fere cuip nomipis
sui excidio, ad extremum usque ferociter suuf
proseeuti.
In opere Histonico MS. Viti Capriolii dtyrcrpfoy
proslat constitutionis pascuariae frentanorum sa-
rinatium, cuius duplex ad nos delatum epumfisLf
primum Ambrosii Garabbae, alterum e Polygon •»
V» C. penu exceptum. *AuToypaoy ad laevam Ti-
ferni ripam eSbssum narratur non procul ab eius
dem oslio. In pluribus tamen imminutum mar
(i) Comm. XIII. cum Juplici Mantissa.
(36)
mor erat, quod et ineditum arbitramur; eaque
de causa, collato inter seutroque exemplari, et
opportunis adnotationibus, quoad per vires licuit,
exponendum curavimus. Ad Theodorici regis ae
tatem retulerim sub initium seculi gexti, quod
et Cassiodorus noster fortasse conceperit. Sed de
his liberum lectoribus esto sive indicium, sivo
arbitrium. Virgulae, punctaque, quae nulla in
exemplaribus, per nos addita, ne festinanti lectori
mora fiat. Ecce illud/
AD PRiMCipis ivsTiTiAu PERTiNET,OMN.,emtollere que-
AELAMMjiXIME VBI DE PVBLICO ET PRiyjlLT..0 agltur ,
IKOLITA RENOVABB MANDATA,si..oportet,et indulgero ,
Ibt possint
GVDERE. b. EN. Ci FICIO MVTATI0NI8., si Utile sit prO
vieissiTTDiivE PROP! COMM,, eatus caularum ,
QVAE iNTiMivs HAVENTES iNPE.. dimenta per loca im-
PORTVNAET NECESSARIA CONSTITVTIONE..egent,prOtenV-
PORE, PER 1j0€A PRAEFIGENDQ CANGELLARI.KiU AVC..tOri-T
tatem.
PROFESSI PEGVARIAREGALI DERELIGTO TRANSITV..bre-
VIO. rif ARRITRALI DIREGTIQNE, TRANSERRE.pOSSint loh
COS in-T
»RA DESIGNATOS , ET STATtONAIES GAL.. IcS , Ct aestl-
VAM PASTVRAIV , VEL MANSIONEM FACERE. .QuJ propri-
VM NvaiERVM PROFESSI , AVGERE PEGO..ra innotescunt y *
IMPLOMATIS ANNOTATIONEM £XHIBEN..dam CUrent ,
Digitized by
(3?)
VEL INVENTA RATIONE DEFENDET..Si COnsCet, fmi-
. OE , ET DOLO FACTVM , PENALI SaANT..Se fore IDUlta
pymsNDOS. PRAEGiriMvs ooQfirE..ut haec nra paac-
VALis cONSTJTVTio,Qy«.ainconsentaneani ducim08««
EQFiTATi , ET BONi prBi<.aci ratioiiibus ) ab omni*- BVS INYIOLATA SEE.. VetUP fiISBENB..COM, • r « * FVBLia, ; Duplex ODnstitutionis huius caput: altero iiio- lita renovantur mandata de pecuariorum pro fessipne observanda; altero mutationis benefit cium conceditur , quo in gregibus transferendis, regati derelicto transitu (\vlgo tratturo\ con- ductores per loca opportuna , et breviora utantur arbitrali directione. Dum Yero arbiiratem au- dis, ne cogites de privatorum dumtaxat, sed et de publids quoque arbitris. y. 5. PROPI. Vox hreyktais=propositi. V. 6. QVAE INTIMIVS, in locis pascuariis pcnitioribus, adeoque diflScilioribus HAVENTES JNVEdimenta. Impedimentorum nomine venit quidquid supellectilis est in gris, pastbnimque usum neeessariae. A re militari vox mutuata , cui impedimenta (vulgo bagaglie) pastorali idio- . mate Buitorerla. Digitized by Google (3«) V-8,PER LOGA PRAEFIGEMDO CANCEL- LABI, noctri auctoritsitein. Caneellarii aic dicli a cancellis , iidem, ac Scribae , quorum partes ernttt, 4ipIoimta oonficere, sufascribre, rioque consignare sigillo(i). Ergo caneellarii auctoritas praefigenda per loca erat caneellarii subscriptio cum regio apposito sigillo. His servatis vlioebat con- ductoribus transferre pecora intra loca designata , arbitrali directione et calles stationales » addito iure iisdem in locis pascendi per aestatem , preca- rioque manendi nocturno in primis tempore. Alteram constitutionis caput est de fide ser- Tanda nunoieri pecuariorum professorum ( la ri- ilaquem numerum si quis excessisse deprehen- deretur, diplomatis annotaUonem exbibere co- gebatur qua nempe palan) esset, numerum ante professum nunc auctum ad iuris formam. Anno' tationem idcirco intelligo superadditionem £sictam notationi priori caneellarii auctoritate. At au- gerinumerus professus potuerat, etiara sine can- ceUarii annotatione, easu aliquo sine culpa, et frauds. Haec vis verfaorum: vel inventa ratione defendant idest, culpae, et fraudis invidiam depellent. Quod nisi praestiterint , evicerintque , sciant, se graviore poena quam ante, plecten* do6. Caetera nuUam duont moram. (i) Vid. da Cange ad roc. CancclL AVCTORiS Opt It A OMNIA BACtENVe iBPlTjt j PtlOXlMEqrS BDEITDA. \ EDITA. I. Ricerobe svirantioa Ciltk di 'Eelaao. 1q 4« • 3 09 a. lllnstrasione dell* aDtica campajna Taarasioa COD Lcttera Apologotioa di riipoita. In 4 • 70 3. In Vtkft, Monum. nonnuUa Comm, Etooo 18 di Dumero in Tomi a in 8 3 4 4* Fasli Ilvirali di Pompei con Appeodice.Iu 8. 70 5 Valore della cifra sx$ in narmo Poaipe|anou Consoli voloti Municipali , e lettere apologe- tiche di riaposta. In 8 35 6. IllasHazioQe apologetica del maroio Palfeolano a Colonia deducia » coo Dissert, a. V lioa anl Calcidieo , Tallra sa di un JBronto Pom" pejano rappreientante it piccolo Caligulm.la 8. So 7* CoDgettore an di un Imonaoo pompejamo rap>
presetitante Arianna , e Bacco con lettere
due di risposta. In 4 3o
8. Alcuni suggelli antichi apiegati con appendice,
ed no' a lira Diasertaztoue agginnia. In 8. • . o
9. Prosed. Laiinae /undam. emm Pamasso lapi-
dario. In 8. grande 5o
10. Dialeeticae Iruiitutiones. In la iS
11. Analisi di alcnne oozioai preliminari alDritto
di Natura. In & 3o
11. Anatiat , e dstrozbn fraMatioalo. In 8. . • i4
13. In Cippum Osco-abeUarmnk diPiBoUQ* la 8 . 4
14. In EpigrammtUa quaedatn Osca. Exerci*
tatio* In 4* • • • • 4
i5. In Comm. V. suum AuetorU exeunus, la 8. 20
16. Pergameoe due Eclanesi V uua della ioven-
sioDe dd corpo di S. Prisco Conf. Paltra di
no antico Exultet , in on cosi detto Rotolo
e6n sette rami. lu 4 70
17. tiupcra qtiaedam Osca cum auGiar* in tnar
mor Anxan, Id 8 « • • 20
18. Comm. IX. et XVII. ia melioi recusa. In 8. 4
19. Alcobi legoli 3piegati del Maseo Borboni-
co. lo 8 « . 10
90. Liihopolemos. Ia 8 20
ai. Mutarum ostia honesta, la 8. . . 4
33. Saggio di Discorsi Paoegir. e Horali 3o
33. Se il religioso scolarizzato possa acquistare ,
e disporre delF acqaistato. Ia 8 10
34. Effetti fisici dell* uso del paoe e rioo coasa*
grati. Id 8 to
35. Origioe del culto di S. Maria delP Arco. . .
36. Ceoao biografico coo Iicriziooi pel Cav. Zia-
garclli, lo 8 10
PROXIMB £den'da.
1. Pompejana, Famesianay Rorgiana Puleola'
na Beneventana excerpta. Gomio. lu 4* • •
3.>Appeodice alia dissertaziooe sul yalore della
. cifra sexs. lo 8
3. Novello moaameato di Baja coo ahri de*din-
toroi. Id 4* • • *
4< Alenoi titoli del cosk detto Folio di Diano cor- roUi , e fpiegati. lo 4* • • "»pi APPENDICE ATASTl il VIRALI DI POMPEI domincio da alcuni titoli di fresco frugati negli scayameqti di Pompei , o die sebbene conosciuti gik prima , non si sono da me pub- blicati , che sparpagliatamente gosi come mi son yenuti alle mani. Vengatio in primo laogo quelli appartenenii all' Anfiteatro. £ pabblicata la seguente : CAMPANI.VICTORIA../ioj/ra CVU.NYCERimS.periistis Fu supplita e spiegata cosl dal mio Ch. coUega Signor Principe di S.Giorgio: Cam paniy victoria {una)cum Nucerinis peristis. Torna lo stesso perche in questa tricasseria sembra naturale che i Pompeiani pretesero soverchiare e Gapuani e Nucerini come fo- restieri e percip meglio del supplimento una che potrehbe ssere saperfluo , si presenta quello di nosii*a* nuoya la seguente : PRO. SALVTE. DOMVS. AVG.GL. PAR..i«, QVO. TEMPORE. HABEBIT. SEI. FEC .•... £ sembra una nuncupazione di combatti- menti gladiatorii votivi pro salute Domus Jh- gustae. PVG.V.IIII.III.PR.K.DEC.VENAT Cqmbatiimenti e Caccie a' 27»::58.,39,e 3p Novembre. Pin frustoapcora si ha il seguenle: ....ET.PONPEI.J LL.,M.RVFELlp.HER In parele di fresco scoverla leggsi : CN.ALLEI.N1GIDI E sembra essere stato quel Nigidio Majo che con tania splendidezza fece mostra di se nella occasions della dedicazione delle Terme di Pompei (i, Spacciamoci da questi pochi altri di poco interesse , per occuparci poi di quello, che piu torna a proposito dcTasti duum- virali di Pompei oggelto primario delP Opera. (i) Vcd. Fa»i, Qvir. face. igS. ATATI.PHILETI E punteggisi cosi : A. TaU. Phileti. In te* golo pompejano scoverto a Luglio iy55» Si ggungA questo motto da bettola in una dieta : DA.FRIDVM.PVSILLVM Un tanlino un sorsetto di vin fresco , e vedVU/ridum accorciato di frigidiwt donde il nostro volgare freddo* In muro egualmente questaltri due: L,GAMIO RESTITVTO RVSTIVM SERVIL'A AMICO ANN Eccoci ora a' conti da ripigliare su' Duum- viri pompeiani. PAQVIVM uVIR IDOVF DISCENTES ROG La a*, lin. va letta cosi : I. D. orant ut facial. Discentes rogunU Paquius , nbn m9\ Pacu\ius incontrasi ne*riostri monumen- ti, e credo perci6 la gente Paquia di versa dalla Pacuvia. Tengo la parola discentes per condiscipulos col Walchio , e siccome ho Ja 5**. •>»;.
4
parola schola sns'aUro per isciiola di uniftna
letlcratura , cosi tengo per istudiosi di letfere
iimane la parola. discentes senza piii , o con-
discipulos c4ie sDContrerit frapoc'altro ab*
breviata.
U Paquio , di cui trattasi , ebbe il prenome
di Public , e '1 cognoine di Proculo , e fu due
Tolte Duumviro diPompei, collega una volta
di A. Yettio Felice, ed un'altra di A. Vet-
tio Firmo (i), forse germani , e cbe a torto
10 presi per una sola persona (3). E percio
al duumvirato riconosciuto di P. Paquio h da
aggiugnersi ancbe il secondo e 'probabilissi-
mamente anghe il terzo , come yedrassi fra poco.
Inlanto ad A. VeUio Firmo edile h da aggiu-
dicarsi questo noello titoletto a fresco:
A.VETTIVM-FIRMVM
AED.CIVEM.BONVM.OVF
Ed in nesso quest' ultima parola. Vengo
al terzo duumvirato di Paquio , the pare do-
versi ricavare da questo noyello affresco.
(i) Face. 104.
(a) Face, iigf.
Digitized by
f
5
aLAVDIVM.VERVM...rf.(/.i.rf...P.PAQVlVM
VERVSCONDIS
Che Glaudio Vero tocco V onore del duumyi-
ratOy h evidente da questo nuovo tatolo :
TI.CLAVDIVM.VERVM. iiVIR
VICINI.ROGaNT.M-CERRINIVM.AED.
POLLIA. ROG
E non si confonda i) titolo del Daumvtro
con quello deU'Edile, siccome e chiaro apche
daiJa diversity de* Bogatori.
Nel titola adtecedente vedendosi posto in
priiuo luogo Claudia Fero , e poi P. Paquio
si pu5 presumere, che fa questo il primo de'tre
duumvirati assegnati a Paquio. Le parole poi
VERVS CONDIS pare » cbe noo lascian luo-
go a dubi tare, die il Paquio di questo af-
fresco sia lo stesso die \\ Paquio duumviro
I.D., di cui si h detto di sopra. DISCENTES
ROG. Id questo titolo Paqido vien pregato
in nome di tutlo ' il corpo dc' studei>ti , ed in
quello e pregato AdtFero forse per suo par-
ticolare interesse e cbe si gloria di essere
stato condiscepolo del duuinyira.
Siccome sembra sicuro il terzo duuinvirato
di P. Paquio Proculo y cosi pare , die si debba
6
riconoscerb ancbe il sccondo di Ti, Claudio
Vero y in cui forse ebbe a coilega G. Gasellio
Marcello, cosi spesso mentovalo fra'Pompejani
Edili. £ anfiteatrale la iscrizione , da cui ci5
ricatasi con tnolta vei'isiraiglianza :
C. CaselliMANR GLAVDI. VERI. . Pugfi-
AE;SPARSION£S.QVA.DIES. PAT JENTVR.
ERVNT.
' Perch cosa potrebbesi licavare da quel
MANR... se non si correggesse ,• e restiiuisse
Marcelli? e se e cosi , mettendosi qui in se-
cdndo lUogo il duumviro Ti. Glaudio Verb , si
pubtenere, che fuquesta la prima yolta, che
precede duumviro di Pompei , e la seconda quel-
la, iii cui ebbe a coUega P. Paquio Proculo. Ma
siam sinceri : in una partita meramente da giuo-
co forse coibpariscon meglio Edili, cbe Duum-
viri. Restisi duhqud sospeso queslaltro duum-
yirato di Ti. Claudio Vero , e contentiamoci del--
I'unico suoc6rtissitiio. Intanto aggiugnendosi al-
Tunico 'finbra conosciuto dnumvirato di P.
Paquio Proculo gli altri due scoverti in seguito,
A saranho compioti i vuoti di un biennio in
benefizio de'iiostri Fasti. E poich nel teste
recato afiresco si e fatta meuzione delPEdile
gia risaputo Gasellio , si ricordi ancbe questo
titolo posteriormente conosciuto;
1
SALLVSTIVM. CAPITON. GASELLIVM
MARCELLVM/ AED, IX R.
£ tornando dopo tanti andirivieiii inevita-
i>'ili a Ti. Claudia Vero, direma, che da'pri-
mi suoi nomi egli si annuntia abbastanza per
un liberto de'Glaudii, e forse lo sarJi stato
di T. CliHidio Caligula cbe Console sufietlo
deiranno di Roma 790 fu cin<}ue anni dopo ricofioscittto Imperadore. E perci(> il sao duum*
▼irato potrebbe cadere fvaU vuoto del 791 fine:
al 798. ;
SV£TTtVM.ET.IiEREIfS[VM.AED.DIGMVll \
VERVM.D.Via.
La seconda lineetta cbe comiticia dalla pa?
rola Ferum deve iii'terainente rifei-irsi a Suet-
tia il quale era duutnviro , quaudo Ercn-
nio efaEdile. Se qQe$to SgeUio Vero h qoello,
che ebbe peFCoUega Epidio.(i), il suo duum-
yirato con molta probabilitl si puo riferire al-
i!atinQ di Romt 784. li cognom di quest0;E •
pidia fu Sabinoy e non gia Ftacco come una
▼olta eredemmo (a). Tanto s'impara dalla epi-
grafe segoente :
(>) Face. 119.
(2) F'ac€. 124.
wn
6
SVETTIVM.VERVM.ET.EPIDIVM
SABINVM. nVIR.PQTHVS.ET.
SABINVS.ROG.
U prenome di Soettio Vero fu Aulo die
prima era stato contemporaneamente Ediledi
Pompei, e V. A. S. P. P. ciofe: f/r jiugu
sti sacris pub. proc. o \ir a sacris (r). Nb
coDfonder si deye quest' A. Suettio Vero duom-
Tiro coIlEdile A. Suetlio Gerrinio come mala-
mente si e faito da noi (a) e che potrebbe
essere stato uq figlio del Duumyiro.
EsimilmeDte quest* Epidio Sabino, collega
di Suettio non pare doyersi cobfondere con
M. Epidio Sabino suo discendente, ecbe fu
parimente Duumyiro pompejano fra gli auDi
deirEra yolgare 76 e 77 (3).
sic
K.HERSENNIVM.C-C.a/.VENTIVM
D.V.LD.O.V.F
Se ben si e congetturato altroye, C. Cal-
r) Face. lao.
()) Face. la.
(3) Face. 159.
9
▼enzio duumviro c«rtanieDte(i), ebl>e a com-
pagno Sittio Magoo. Vedendold ora aflSancato
anche come Duumyiroda N. Erennioo bisogna
riconoscere V on Galyenzio distinto .dall'altro,
o convenire , cbe lo slesso Galyenzio fu daum-
yiro per la seconda yolta , ed in ogni caso si sari
rimpiazzato un altro iinno di vuoto pe* fasti di
Pompei ) cbe aggiunto al biennio di sopra rile*
yato ) diyiene triennio. £ se questo Erennio h
I'Edile Erennio Verb di sopra accennato , il sao
dunmyirato con quello di G. Galyenzio esser
deye posteriore al doumyirato di A. Suetlio
Vero , e per consegnenza posteriore alP anno
184 di Roma*
M.ARTORlVM.iiwr-
L. rer ANIVM. COLL. AV. loed. rog.
A ed y sono in nn nesso solo. Si ha an
EdiJe per nome L. Feranio Ipseo , e si ha
un Ipseo cinque yolte duamyiro.
HYPSAEVM;.rf.if.I.D.
QVINQ.D.R
,Se questo Ipseo iil L. Veranio anzi detto,
sarii stato per la prima yolta Duumyiro cob
(1) Face. 129.
Digitized b/GoOglC
TO-
M. Artorio nmiinata jioia di la«. Diro fra
|)0€o tl perche la parda quin4ji. debbasi m-
lendere per quinquiens e non gii quinefuen
aKs come aveva creduto prima. La Yoce
abbreViata GOLL. esser pwyCotlega e qoesta
parmi piu acconcior e fnh essere Collegium
ed aUora AT*.* potnebbe essere jiutoedrmn \.
nell'allfo caso potrebbe stare peat juioedi , die
soppprrebbe ancpra unacorporaziooe. Ritorno'
alia voce QYINQ. e mi conforta a spiegarla
per quinquiens la seguente iscri»one ancbe
pompejana :
M.BOLCONIO.V.F.RVFO
D.VJ.D.QVINQVIENS
ITER.QVINQ.Tft.M.A.P
FLAMlNl-AVGVSTI.PATR.CaL.D.D
£ cos\ non pno dobitarsicbe la stessa paroIa>
QVINQ. sta per QVINTyM in (fuesta iscrU
none del Teatro di Ercolano:
L.ANNIVS.LJ'.MAMMIANVS.RVFVS.
nVIR. QVINQ. THEATR. 0..rehestr.
Percbe si ha cos» ia una iscrizioiie soreUa*
dello stesso Tealro,
L. Junius. L.F. MAMMI. anus. RVFVS.
flVIR.QVlSt.THEATHR.ORCH..e''-
II
* La parola ikeatrum in amendue i liloli
ha il ih in nesso. E sia cib ayyertitd per e*
Titare qualche scandolo.
Al Iriennio dunqtie di sopra riportato si ag*
ginnga un quadriennio di ragione di L. Ye-
ranio Ipseo, e si saranno per ora compiuti tinni
sette per con to de'nostri fasti. Bisogtia aggiun-
gerne un altro per conto di M Olconio Ge-
lere ed eccone il percb. Celere , come Rufo,
fa anch'egli duucnyipo per la qninta yolta (i).
Ua Rofo per la quarta yolta fa duumyiro con
A. Clodio Ftacco , cbe lo era per la teraa , e
precisamente nelPanno di Boma 75a (3). Don-
que pel ninto duumvirato di Gelere bisogna
cercare un altro anno posleriore al qointo duum-
yirato di Rufb , che deye cadere necessaria-
mente dopo il 58 , per essere gli antecederiti
tatti occupati da duttaiviri di date consolari
certe. Ed abbiamo digia un otfennto.
G. Quinzie Valgo , e M. Porcio (3) simil-
mente diconsi DYO. VIR.QYINQ* Ed ecco
di piu altri anni quattro di ragione duamyi-
rale. Dunque anni dodici da aggiugnere a'fa-
(1) Face. 83.
(2) Face. 82.
(3) Face. 32
ftii di Pompei. Si hanno altronde(i) M. AHeja
Luccio Libella , e M. Stlaborio Frontone colU
stesso conio di ft.VIR. I.D.QVINQ., e coIU
iroproota medesima (a) Q. Sallostio, figlio di
PubliOf Ed ecco allri anni otto. Dunqiieanai
yenti. Viu Rufo , figlio di Aulo , it.VIR.
QVINQ. (3). Duiiqtte giii.anni a4.
Ma per tutto qocsto doyra la parola QVINQ
renders! sempre quinquiesi o quinium? questo
|M>i no. Soyente sta ncora per Quinquennalis
e con poca riflessione s'intenderji quando deb-
barendersi cosi.Quando per esempio leggesi(4);
M.L VCR ETIO.DECIDI AN
RVFO.n.VlR.lil.QVINQ
cbi non comprende / ebe la parola QVINQ.
m h Quinquennalis ? Etroyandosi similmen-
te (5) delto di M. Tullio che fuD.VJ.D.
TER.QVINQ.AVGVR, h cbiaro, che il TER
doyendosi riferire alP antecedente D.V.I.D. il
QVINQ. deye essere Quinquennalis , e npn
allro. • ' i
(i) Face i5o.
(a) Face. 41.
(3) Face. i5o.
(4) Face. 60.
(5) Face. 70.
Digitized'bJ'- V»OOQ IC
tfM
i3
Segiiendo ora la traccia segoata suUa parola
QVINQ., pare che agli anni a4 aggtunti a'
Doslri fasti aggiagner se ne debbano altri due
ie qaesti per cooto di A. Glodio Flacco che
da quello che si detto comparisce DuumTiro
per la terza volta e che ora ayvertiamo, es-
serlo stato cinque yoUe. la fatli di esso leg-
gesi cosi (t) :
A.CLODIVS.FLACCVS.Z?.v.i.rf.
QVINQ-
' Dobbiamo bensi avyertire per onore della
yeriti, che i soli duamyirati di C. Quinzio
e M. Porcio , sempre continuati ed identic!
compiono intieri anni cinque i che sonp gli
anni di Roma 68i. 68a. 683. 684. 685. II
che non puo dirsi degli altri ds- essi difie*
xenti, e perch non possono supporsi sem-
pre continuati cogli stessi coUeghi , e perch
troyandosi ancora altri Duumyiri pompejani
de'quali s*ignorano i coUeghi, in taluni de
loro yarii Dnumyirati poterono ayere acpmpa-
gni alcuni di questi Duumyiri solitarii per
dirli cosi.
(i) Face 8e.
i4
AryBRTJMSNTO /•
Poicfa air opera deTasti duumvirali sipuo
aggiugnere come in coDtinuazione , la Dissert.
svtConsoli 9oluU municipaU slampata oel 1837
cosi si fecredato bene di qui ricordare e sap-
plire quelle che per la fretta non si fece at
V. a. della face, della detta Dissert, a pro*
posito del triplice consolato di Ltcinio Sura,
che dalSigiior Armentano supponevasi con-
solato municipale. N6, si soggiugne: Lici-
nio Sura fu per ben ire yoUe onorato de'fa-
sci consolari , ma romani e non gia munir
cipali come vorrebbesi far supporre, e f u :
la prima yolta in qualiUi :di Suffetto pelPan.
98. delFEra nostra : la seconda di Ordinario
nel 103 : 6 laterza di Ordinario egualmen-
tc nel 107.
i5
A pag. 25. del Com. XX. dopo il y. g
si aggiunga sotto it n. 4« 5,
i6
caruisse litera'aspirMa r graecorum. Duplei
a praefixQin. voci iCQf»9 Iiabeo pro et , vel pro
dei]\sempery el pas est omnis iotas Vox
jcalas ipsa de se testimonium dicit , nee pa-
frond indiget. Ljlera est : pi/rid , Bona. Pa-
Idnu babeo pro dandi casu.
Aes sine controversia sacrum est, quaeque
in eo continetiir sententta , antiphonis noslris
inirifice concinit« Lopgura fere palmi trien-
tes duos. Hydriae specieni vinariae refert , in*
Yertie lamen non oVveoS;, sed in circulum
desinens )- utiet superne , ubi foramen in me-
dio, cuius neminem usus latet. Maxima aeris
latitudo duob'us aequalis pollicibus.
Delenda igitur omnino- quae in memorato
Comm. a pag. 2 1 • ad a5. usque vano labore
dispulaotur. Quod idem stono proxime ante-
cedenti fieri praecepinius(i) in eodem Comm*
a pag. a6. ad usque 27. Sic tu ,
Mdgna penus ; parpo spaiio consumpta peristi !
Et haec, rei huius quod interest , tjrpispro-
perantibus , honjgnoVasse, satis eslo yiris doctis
(i) In Epigr. uaed, Chcm Extrci pag. 11. et icq.
