Primus articulus.
Primus igitur articulus simboli est: Credo in Deum patrem omnipotentem creatorem celi et terre. Singula verba in hoc articulo posita per ordinem exponemus. Dicit itaque: Credo in Deum, in quo verbo ostenditur quod fides christianaunum tantum dicit et credit Deum esse. Et hoc probatur per scripturas. Unde Mat. xij: «Audi Israel, Dominus Deus tuus. Deus unus est». Et eadem auctoritas est Deutero.V. Item Ia Cor. viij°. «Scimus quod non est ydolum in mundo et quod nullus Deus
nisi unus» Item Eph. iiij°: «Unus dominus,una fides, unum baptisma». Et quia totus fere mundus unum credit esse Deum, dimissis rationibus quibus hoc probari possit, et aliis auctoritatibus, probatio dictarum auctoritatum sufficiat ad presens. Per hoc autem quod fides christiana unum credit et dicit esse Deum, reprobat errorem gentilium, qui non Deum, sed ydola adorabant. Unde Psal. (CXIII): «Simulacragentium argentum et aurum». Fides vero christianorum dicit: Credo in Deum, non in Deos,nec in aurum vel argentum vel ymaginem vel creaturam aliquam.
Item per hoc idem tollitur error Machometi et illorum Sarracenorum, qui Christianisimposuerunt quod sanctam Mariam et crucem et ymaginemsancte Virginis et alias ymagines, quas in ecclesiis ad memoriam sanctorum formant vel pingunt. adorant tanquam Deum. Sed fides christianorum dicit: Credo in Deum, non in sanctam Mariam vel in sanctos, vel ipsorum ymagines. Credereenim in Deum, est credendo ipsum amare, credendo in ipsum ire, ei adherere et ejus membris, id est sanctis, incorporari. Sed istud credere est tantummodo in Deum, nec in aliquam creaturam, quia nulla creatura amanda est propter se, sed propter Deum. Unde Christianinon credunt nisi in Deum, nec adorant nisi Deum.
Honoratur autem sancta Maria a Christianis tamquam sancta et electa mater Christi, secundum quod ipse est homo, et non adoratur ut Deus nec creditur esse Deus. Et si ipsa non adoratur ut Deus nec creditur esse Deus, multo minus ymago ejus. Dicitur autem a Christianis mater Dei (licet ipse ante eam fuerit et ipsam creaverit) eo modo, quo aliquis dicitur filius matris sue, cum tamen non sit ab ea genitus nisi secundum carnem. Et hoc est, quia homo est una persona constans ex corpore et anima: eodem modo Christus Deus et homo, cum sit una persona, constans ex divina natura et humana: dicitur beata Virgo mater filii Dei, quia Christus ex ipsa natus est secundum humanam naturam divinitati ejus unitam, cum tamen ex ipsa Virgine Maria non acceperit nisi carnem.
De cruce autem et ymaginibus est sciendum quod Christiani ea non adorant ut Deum, sed venerantur, non propter se, sed quia sunt quedam recordationes beneficiorum Christi per que salvati sumus. Unde videntes crucem et alias Christi ymagines excitamur ad gratiarum actionem pro perceptis beneficiis; videntes autem sanctorum ymagines provocamur ad eorum imitationem, qui fide et obediencia et passionum longanimitate Deum promeruerunt habere amicum et ejus gloriam sunt adepti. Sunt enim quasi quedam scripture simplicium, qui litteras nesciunt. Sicut enim scripture reducunt sapientibus ad memoriam ea, que sunt preterita: sic crux et ymagines quasi quedam scripture ad memoriam reducunt simplicibus et ydiotis beneficia Dei et magnalia operum et virtutes, que aliquando audierunt a sapientibus de domino Jhesu et sancta Maria et aliis sanctis .. (Affert sententiam Johannis Damasceni)... Quapropter multotiens non secundum mentem habentes domini passionem, ymaginis Christi crucifixionem videntes et salutaris passionis in rememorationem venientes, procedentes adoramus non materiam, sed ymaginem, cum similiter et Dei genitricis ymaginis non materiam sed figuram adoramus. Honor enim, qui est ad ipsam, ad eum qui est ex ipsa incarnatus est, reducitur. Similiter et sanctorum certamina erigentia nos ad fortitudinem et imitacionem et zelum veritatis eorum et gloriam Dei, quia honor, qui exhibetur sanctis, demonstrat benivolentiam conservorum, quam habent ad comunem dominum...
Ostensa igitur unitate divine essentie, sequitur ut ostendatur in ea etiam trinitas personarum. Et hoc potest ostendi primo per auctoritates, quia probatio auctoritatis in hac materia fortior est et certior fidelibus. Deinde rationibus et similitudinibus. Sciendum est autem in principio, quod loqui de trinitate difficillimum est, eo quod supra intellectum non solum humanum, verum etiam angelicum secundum quod prophete et sancti testantur... Et ideo, cum libri sancti sint a Deo, et Deus in libris suis per prophetas et apostolos et in Evangelio se unum esse in essentia et trinum in personis dicat, magis credendum est sibi de se per libros suos quam alicui, quamvis perfecte intelligi non possit, sicut etiam cuilibet homini veridico magis creditur de seipso, quam alii de eo. Verum quia auctoritates sacrorum librorum non omnes recipiunt sapientes, tam fideles comuniter quam infideles rationibus acquiescunt, rationes aliquas post auctoritates ad ostensionem sancte trinitatis in medium proponemus.
Probatio trinitatis per auctoritates.
(Sequuntur auctoritates e novo et veteri testamento).
Probatio trinitatis per rationes.
(Sequuntur rationes) Numerus ternarius est numerus omnis rei el figurat trinitatem rerum. Nos vero non extraximus hunc numerum ni si ex natura..
Et philosophi intellexerunt primam causam manantem ab eterno. Sed quia non intellexerunt emanationem ejus per modum predictum, erraverunt multi ex ipsis et dixerunt, mundum esse eternum, tamen creatum, a prima causa. Ponere autem mundum creatum et eternum importat oppositionem, cum creatum non possit intelligi nisi habens principium, nec eternum proprie, nisi carens principio. Unde cum mundus sit creatus et creatum omne habeat principium, impossibile est ipsum ab eterno fuisse.
(Ratio tertia pro fundamento habet): Bonum est diffusivum sui. (Ratio 4.°): in Deo est potentia, sapientia et voluntas. (Ratio 5ta pro fundamento habet tres causas): efficientem, formalem sive exemplarem, et finalem. (Ratio sexta): Ponamus unum hominem esse episcopum, medicum et magistrum. Episcopus est homo, medicus est homo; magister est homo, non tamen tres homines, sed unus homo, una natura, una essentia... Similiter dicimus et credimus, quod in Deo sunt iijpersone, scilicet pater et filius et spiritus sanctus, et quod pater est Deus. filius est Deus, spiritus sanctus est Deus, non tamen tresDii etc.
Probatio trinitatis per similitudines.
(Solitae, sunt, scil. sol et lux, ignis lux, calor etc: Deinde primum articulum explicat, affert antiquos ut Mercurium, Macrobium, Platonem, Trimegistum, id est magnum Hermen, Aristotelem in libro de causis. Ad «omnipotentem» scribit): Quod autem dicitur ab aliquibus, Deus non potest peccare, ergo non potest omnia, non est objectio, quia posse peccare non est posse, sed potius deficere. (Ad «creatorem caeli et terre»): expresse dicitur, quod Deus creaturas condidit... et quod ipsa creatura inicium habuit contra illos, qui dicunt, quod mundus est ab eterno, quod non est intelligibile, scil. ut aliquid sit creatum et eternum. Eternum enim de sua ratione caret principio. Creatum vero quodlibet de sua ratione principium sumpsit,que duo propter
Primus igitur articulus simboli est: Credo in Deum patrem omnipotentem creatorem celi et terre. Singula verba in hoc articulo posita per ordinem exponemus. Dicit itaque: Credo in Deum, in quo verbo ostenditur quod fides christianaunum tantum dicit et credit Deum esse. Et hoc probatur per scripturas. Unde Mat. xij: «Audi Israel, Dominus Deus tuus. Deus unus est». Et eadem auctoritas est Deutero.V. Item Ia Cor. viij°. «Scimus quod non est ydolum in mundo et quod nullus Deus
nisi unus» Item Eph. iiij°: «Unus dominus,una fides, unum baptisma». Et quia totus fere mundus unum credit esse Deum, dimissis rationibus quibus hoc probari possit, et aliis auctoritatibus, probatio dictarum auctoritatum sufficiat ad presens. Per hoc autem quod fides christiana unum credit et dicit esse Deum, reprobat errorem gentilium, qui non Deum, sed ydola adorabant. Unde Psal. (CXIII): «Simulacragentium argentum et aurum». Fides vero christianorum dicit: Credo in Deum, non in Deos,nec in aurum vel argentum vel ymaginem vel creaturam aliquam.
Item per hoc idem tollitur error Machometi et illorum Sarracenorum, qui Christianisimposuerunt quod sanctam Mariam et crucem et ymaginemsancte Virginis et alias ymagines, quas in ecclesiis ad memoriam sanctorum formant vel pingunt. adorant tanquam Deum. Sed fides christianorum dicit: Credo in Deum, non in sanctam Mariam vel in sanctos, vel ipsorum ymagines. Credereenim in Deum, est credendo ipsum amare, credendo in ipsum ire, ei adherere et ejus membris, id est sanctis, incorporari. Sed istud credere est tantummodo in Deum, nec in aliquam creaturam, quia nulla creatura amanda est propter se, sed propter Deum. Unde Christianinon credunt nisi in Deum, nec adorant nisi Deum.
Honoratur autem sancta Maria a Christianis tamquam sancta et electa mater Christi, secundum quod ipse est homo, et non adoratur ut Deus nec creditur esse Deus. Et si ipsa non adoratur ut Deus nec creditur esse Deus, multo minus ymago ejus. Dicitur autem a Christianis mater Dei (licet ipse ante eam fuerit et ipsam creaverit) eo modo, quo aliquis dicitur filius matris sue, cum tamen non sit ab ea genitus nisi secundum carnem. Et hoc est, quia homo est una persona constans ex corpore et anima: eodem modo Christus Deus et homo, cum sit una persona, constans ex divina natura et humana: dicitur beata Virgo mater filii Dei, quia Christus ex ipsa natus est secundum humanam naturam divinitati ejus unitam, cum tamen ex ipsa Virgine Maria non acceperit nisi carnem.
De cruce autem et ymaginibus est sciendum quod Christiani ea non adorant ut Deum, sed venerantur, non propter se, sed quia sunt quedam recordationes beneficiorum Christi per que salvati sumus. Unde videntes crucem et alias Christi ymagines excitamur ad gratiarum actionem pro perceptis beneficiis; videntes autem sanctorum ymagines provocamur ad eorum imitationem, qui fide et obediencia et passionum longanimitate Deum promeruerunt habere amicum et ejus gloriam sunt adepti. Sunt enim quasi quedam scripture simplicium, qui litteras nesciunt. Sicut enim scripture reducunt sapientibus ad memoriam ea, que sunt preterita: sic crux et ymagines quasi quedam scripture ad memoriam reducunt simplicibus et ydiotis beneficia Dei et magnalia operum et virtutes, que aliquando audierunt a sapientibus de domino Jhesu et sancta Maria et aliis sanctis .. (Affert sententiam Johannis Damasceni)... Quapropter multotiens non secundum mentem habentes domini passionem, ymaginis Christi crucifixionem videntes et salutaris passionis in rememorationem venientes, procedentes adoramus non materiam, sed ymaginem, cum similiter et Dei genitricis ymaginis non materiam sed figuram adoramus. Honor enim, qui est ad ipsam, ad eum qui est ex ipsa incarnatus est, reducitur. Similiter et sanctorum certamina erigentia nos ad fortitudinem et imitacionem et zelum veritatis eorum et gloriam Dei, quia honor, qui exhibetur sanctis, demonstrat benivolentiam conservorum, quam habent ad comunem dominum...
Ostensa igitur unitate divine essentie, sequitur ut ostendatur in ea etiam trinitas personarum. Et hoc potest ostendi primo per auctoritates, quia probatio auctoritatis in hac materia fortior est et certior fidelibus. Deinde rationibus et similitudinibus. Sciendum est autem in principio, quod loqui de trinitate difficillimum est, eo quod supra intellectum non solum humanum, verum etiam angelicum secundum quod prophete et sancti testantur... Et ideo, cum libri sancti sint a Deo, et Deus in libris suis per prophetas et apostolos et in Evangelio se unum esse in essentia et trinum in personis dicat, magis credendum est sibi de se per libros suos quam alicui, quamvis perfecte intelligi non possit, sicut etiam cuilibet homini veridico magis creditur de seipso, quam alii de eo. Verum quia auctoritates sacrorum librorum non omnes recipiunt sapientes, tam fideles comuniter quam infideles rationibus acquiescunt, rationes aliquas post auctoritates ad ostensionem sancte trinitatis in medium proponemus.
Probatio trinitatis per auctoritates.
(Sequuntur auctoritates e novo et veteri testamento).
Probatio trinitatis per rationes.
(Sequuntur rationes) Numerus ternarius est numerus omnis rei el figurat trinitatem rerum. Nos vero non extraximus hunc numerum ni si ex natura..
Et philosophi intellexerunt primam causam manantem ab eterno. Sed quia non intellexerunt emanationem ejus per modum predictum, erraverunt multi ex ipsis et dixerunt, mundum esse eternum, tamen creatum, a prima causa. Ponere autem mundum creatum et eternum importat oppositionem, cum creatum non possit intelligi nisi habens principium, nec eternum proprie, nisi carens principio. Unde cum mundus sit creatus et creatum omne habeat principium, impossibile est ipsum ab eterno fuisse.
(Ratio tertia pro fundamento habet): Bonum est diffusivum sui. (Ratio 4.°): in Deo est potentia, sapientia et voluntas. (Ratio 5ta pro fundamento habet tres causas): efficientem, formalem sive exemplarem, et finalem. (Ratio sexta): Ponamus unum hominem esse episcopum, medicum et magistrum. Episcopus est homo, medicus est homo; magister est homo, non tamen tres homines, sed unus homo, una natura, una essentia... Similiter dicimus et credimus, quod in Deo sunt iijpersone, scilicet pater et filius et spiritus sanctus, et quod pater est Deus. filius est Deus, spiritus sanctus est Deus, non tamen tresDii etc.
Probatio trinitatis per similitudines.
(Solitae, sunt, scil. sol et lux, ignis lux, calor etc: Deinde primum articulum explicat, affert antiquos ut Mercurium, Macrobium, Platonem, Trimegistum, id est magnum Hermen, Aristotelem in libro de causis. Ad «omnipotentem» scribit): Quod autem dicitur ab aliquibus, Deus non potest peccare, ergo non potest omnia, non est objectio, quia posse peccare non est posse, sed potius deficere. (Ad «creatorem caeli et terre»): expresse dicitur, quod Deus creaturas condidit... et quod ipsa creatura inicium habuit contra illos, qui dicunt, quod mundus est ab eterno, quod non est intelligibile, scil. ut aliquid sit creatum et eternum. Eternum enim de sua ratione caret principio. Creatum vero quodlibet de sua ratione principium sumpsit,que duo propter
sui oppositionem eidem convenire non possunt... Ceterum si mundus ab eterno fuisset, verisimile est, quod illi qui gesta antiqua scripserunt, scripsissent utique vel ab aliis scripta memorassent gesta vel facta, que a multis milibus annorumin mundo (contigerunt o) eontigerunt. Sed nos non invenimus aliquod scriptum in quo memoria sit de aliis antiquitatibus, nisi de hiis tantum, que a vj milibus annorum et cccclvj annorum contigerunt... (Deinde probat, Deum non esse auctorem peccati, et quidem e similitudinibus solitis de claudicatione et caecitate).
